I. CHANA HRAW TICHHE TUTE

A. India ram pum huapa langsar rannung, natna te:

1. Rannung:

     1) Chana rah/kawm ei tu pangang (Gram pod borer)

2. Natna:

     1) A hnah rau, val thliah thliah (Ascochyta blight)

     2) A kung thi thut (Fusaruim wilt)

     3) Hmuar/vutbuak (Botrytis Grey mould)

     4) A zung tawih (Dry root rot)

3. Hnim:

      Chi hrang tam tak a awm, hnahsin,phungladin leh hnahbialah then a ni.

4. Rulhut:

     1) A zung tisawrbawk tu (Root knot nematode)

     2) A zung tichhetu (Reniform nematode)

     3) A zung titawihtu (Lesion nematode)

5. Sazu:

     Zuchang.

B. Mizoram atana chana hraw eichhetu rannung, natna leh rulhut.

1. Rannung

     1) A zik no leh a hnah dawttu thlai hrik hnah dum (Black been aphids)

     2) Tlumpi (Termite)

     3) Vual (White grub)

     4) Khapdiau (Semilooper)

     5) A tiak sehchhumtu pangang (Cutworm)

     6) A rah/kawm khertu pangang (Tobacco caterpillar)

2. Natna

     1) A hnah hnuai lam phut (Rust, Uromyces sp)

     2) A kung vuai/thi (Fusarium wilt)

3. Rulhut

     1) A zung sawrbawk (Root knot nematode)

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 95-104

II. CHANA HRAW EITU RANNUNG LEH NATNA THLITHLAI

     A tum ber chu chana eichhetu rannung leh natna chu a tir te atanga an inthlahpun dan hriat tuma chana, a hmun ngeia enfiah leh rannung tha awm te thlithlai hi a ni.

1. Chana hmun fan thuak thuak

     a) Thlai chi thlak atangin chana hmuna rannung leh natna thlithlai tura chana hmun fan thuak thuak-na tur kawng lo hriat chian sa vek tur a ni. Rannung leh natna thlithlai tur hian ni 7-10 danah a hmaa kawng lo thlan lawkah kalin, 5-10 km dan zelah rannung leh natna awm dan chu chana hmunah thlithlai tur a ni a. Hectare khatah a chuklakin hmun 12 thlan tur a ni a, hmun tinah chana kung 5 tal Chik taka en tur a ni a, chuta i thil hmuh-rannung, natna leh rannungtha te chu ziakin chhinchhiah zel ang che.

     b) Chana zung tisawrbawktu rulhut (root knot nematode) vangin chana zung a bawk thluah a,a zung tichhetu rulhut (reniform nematode) vangin chana zung chu a tenawm hle a, heng te hi kuta ken chi enlenna (hand lens) hmangin a hmuh theih vek a ni.

     c) Chana hmunah sazu a tam dawn tih hriat theihna chu hectare khata a kua, a luahlai ngei 25 a awmin a ni.

2. Chana hmun tlawh

     Chana hmun fan thuak thuak tuma kan thil hmuh dan azirin thingtlang a chana chingtute chu chana hmun tlawh turin chawhphur tur an ni. Chana hmun an tlawh ni chuan loneitute chuan chana eichhetu rannung, natna leh rannungtha an hmuh te chu ziakin an chhinchhiah vek tur a ni a, ni 7-10 danah vawi khat tal an chana hmun chu an tlawh tur a ni. Agriculture Department chuan chana hmuna a eitu rannung leh natna te thlithlai tura kal a tul zia thu chu DDK, Radio, Local Cable TV, leh chanchinbu hmangin loneitute an hriattir tur a ni.

3. Agro Eco System Analysis (AESA)

     AESA chungchang chu hmundangah chipchiar takin tarlan a ni. AESA a tihtur te chu heng te hi a ni.

     1) Chana tiah tantirh atanga a seng hun thlenga a that dan leh hrisel dan.

     2) Rannung eichhetu leh natna in a tlakbuak avanga chana insiamthat/than chhoh leh theih dan.

     3) A eichhetu rannung leh rannungtha ho intamhleih dan.

     4) Lei chu a thur nge a al, a ro nge a hnawng, balu lei nge lei changtual.

     5) Sik leh sa awm dan, ruahtui tlak dan.

     6) Tunhma lam atanga loneitu tawn hriat.

4. Pheromone thang hman tangkai

      Chana rah/kawm khertu pangang (Gram pod borer) awm leh awm loh hriat nan chana hmunah Pheromone thang kam tur a ni a, hectare khatah Pheromone thang 5 kam tur a ni. Rannung azirin rannung hipna thil rimtui (lure) hi a hranpa a awm zel a, ni 15-20 danah rimtui bawm hi thlak zel tur a ni. Zingtin Pheromone thanga tla lungphur thlahtu (moth) kha laka tihhlum zel tur a ni. Ni 2-3 chhunga lungphur thlahtu 4-5 a awm reng chuan a hnu lawk ni 7-10 chhungin lungphur thlahtu tam tak a 10 inthlahpung dawn tih a entir a ni.

5. Rulhut:

      Leia awm chi rulhut hrechiang turin thlai hmunah a zawna beihpui thlak ni se, chana in natna a vei chuan rulhut hian a tizual thei a ni.

Download